23 februari 2023
Kris Maes bracht tijdens de voorjaarsbijeenkomst van de Natuurstudiewerkgroep Waasland-Noord een presentatie over 'het digitaal herbarium'.
doelstelling
Het verzamelen van herbarium materiaal kan nog steeds nuttig zijn, onder voorwaarde dat de documentatie van het verzamelde materiaal zo volledig mogelijk is. Deze documentatie is heden ten dage volledig digitaal. Een herbarium moet in de eerste plaats de algemene plantensoorten beschrijven die in een bepaalde streek voorkomen. Zeldzame soorten verzamelen is wel leuk, maar moet altijd met de nodige aandacht gebeuren.
Ook het herbarium van de plantentuin van Meise is ondertussen gedigitaliseerd en online beschikbaar: https://www.botanicalcollections.be
waar verzamelen
Het is altijd nuttig om dezelfde locatie op verschillende tijdstippen van het jaar te bezoeken. Je kan vaak andere flora vinden, dus kies bij voorkeur locaties dicht bij huis.
In erkende natuurgebieden geldt een verbod op het meenemen van plantenmateriaal, dus daar beperk je je tot het nemen van foto's. Betreed ook geen afgesloten zones.
Er zijn ook andere interessante gebieden, zoals de vele begroeide wegbermen in Vlaanderen, en braakliggend ruderaal terrein waar je ook ontdekkingen kan doen. Daar kan je wel meer verwilderde tuinplanten vinden.
wat verzamelen
Een goede regel is de 'regel van 50'. Dat wil zeggen dat je enkel materiaal verzamelt als er meer dan 50 exemplaren van de plantensoort aanwezig zijn. Bij zeldzame soorten verzamel je enkel foto's. Bij begeleide excursies wordt wel eens planten geplukt om meer in detail te bekijken. Je kan dan achteraf dit materiaal opvragen voor in het herbarium.
Sommige geslachten, zoals bijvoorbeeld Salix en Rubus, zijn zeer moeilijk te determineren door de vele hybrides en cultivars. Let altijd op voor verkeerde determinaties.Voor Rubus kan je de website https://rubus-nederland.nl proberen.
documentatie
Zorg dat je een foto hebt van zo veel mogelijk onderdelen van de plant.
- de volledige plant (de habitus)
- de omgeving van de plant
- detail van de bloeiwijze
bij composieten zo mogelijk ook een foto van de bloembodem (voor aan of afwezigheid van stroschubben) - details van de bloem: kroon en kelk, stamper en meeldraden, vruchtbeginsel
bij eenslachtige bloemen heb je foto's nodig van beide geslachten - details van de vrucht
een peul of hauw ook openmaken voor een foto van de zaden binnenin - details van de bladeren
bovenkant en onderkant van het blad als die verschillend zijn
stengelblad en rozetblad als die verschillend zijn - bij bomen en struiken ook een foto van de schors, winterknoppen
- macro details van beharing op stengel, blad, bloem, vrucht
Ik maak mijn foto's bij voorkeur op een neutraal grijze achtergrond. Ik vind dat dit beter werkt dan een witte achtergrond, de camera zal dit automatisch beter belichten.
Een goede macro lens is noodzakelijk. Voor echt kleine onderdelen als zaden van minder dan 1 mm groot kan je ook door de microscoop fotograferen. Bij de foto's hoort ook een beschrijving van de plant en de omgeving.
Beschrijf kenmerken die niet op de foto staan: hoeveel planten waren aanwezig, in welke toestand, eventueel ook geur.
Controleer ook de beschrijving die in de flora wordt gegeven. In verschillende flora's worden soms ook verschillende kenmerken beschreven. Documenteer alles wat niet overeen komt.
Als je niet zeker bent van de determinatie moet je dat ook vermelden, en waarom je niet zeker bent.