Maart 2024 

Hommelweetjes

In elk hommelbericht geven we enkele weetjes mee over een specifiek thema over hommels. In februari-maart komen de eerste hommelkoninginnen uit hun overwinteringsplekjes, ideaal om een blik te werpen op deze overwinterende koninginnen. 

Wist je dat …

• … niet alle hommelsoorten gelijktijdig uit winterslaap ontwaken? 
  Van onze Big-7 verschijnen doorgaans de koninginnen van aardhommel, weidehommel en boomhommel als eerste; soms al in januari tijdens een zachte winter. Kort daarna verschijnen veldhommel en steenhommel. Nog later komen akkerhommel en tuinhommel tevoorschijn. Alle koekoekshommels (subgenus Psithyrus) verschijnen gemiddeld 3 weken na hun gastheer. Onze langste slaper is de zeer zeldzame late hommel die vliegt van mei tot september.
  
  
• … koninginnen jaar na jaar dezelfde overwinteringsplekjes hergebruiken? 
  De ideale schuilplaats voor een koningin tijdens de winter is een zon-arme helling die uitkijkt op het noorden. Daar is de temperatuur stabieler en loopt regenwater af. Het aantal schuilplaatsen die aan deze vereisten voldoen zijn gering, afhankelijk van het landschap.
  
  
• … koninginnen makkelijk temperaturen van -10 °C tot zelfs -19 °C kunnen overleven?
  Om te beletten dat ze bij zeer koude temperaturen bevriezen, gebruiken hommels twee strategieën. Enerzijds graven de meeste soorten zich tot 10 centimeter onder de grond in, waar ze beschut zijn tegen regen en wind. Maar dat is niet voldoende. Anderzijds maken de koninginnen in de herfst massaal glycerol in hun lichaam aan. Deze stof werkt als een antivriesmiddel en voorkomt dat het lichaamswater bij extreem lage temperaturen bevriest.
  
  
• `… koninginnen ook kunnen overzomeren? 
  Het achterliggende mechanisme van overwinteren heet “diapause”. Het is een fysiologische aanpassing van een individu om een lange periode van extreem ongunstige omstandigheden te overbruggen. Bij ons zijn dit de koude en het voedselgebrek tijdens de wintermaanden. Maar gelijktijdig in Mediterraan Zuid-Europa vliegen aardhommels nu volop hun eerste generatie. Voor hen zijn juli en augustus de ongunstige maanden omwille van de hitte; waar hommels zeer gevoelig aan zijn.
  
  
• … diapause kan omzeild worden door koninginnen te verdoven? 
  In natuurlijke omstandigheden duurt een diapause tussen 6 en 9 maanden. Eens een koningin beslist om in diapause te gaan dan moet ze die periode uitzitten. Maar in artificiële omstandigheden kan zo’n koningin bijna onmiddellijk “gereset” worden na verdoving met CO2 (koolzuur). Deze techniek werd bedacht door een Belg en wordt nu routinematig toegepast door commerciële hommeltelers zoals Biobest en Koppert.

bron: ACULEA